Sediment is afzetting van materiaal dat door wind, water of ijs is getransporteerd. Hierdoor wordt het landschap gevormd, zeker het rivierenlandschap. Rivieren zijn eigenlijk een en al verplaatsing van sediment. Dit kunnen natuurlijke materialen zijn, zoals zand, grind of slib. Maar ook niet-natuurlijke materialen zoals plastic.

SEDIMENT VOOR EVENWICHT IN DE RIVIER

De verdeling en hoeveelheid sediment zijn bepalend voor de veiligheid en begaanbaarheid van de rivier. In een natuurlijke ecosysteem is er sprake van een dynamisch evenwicht, waarbij de balans altijd weer terugkeert. Door diverse snelheden en bochten in de rivier ontstaan er dieptes (buitenbocht) en ondieptes (binnenbocht).

Door menselijk ingrijpen is de balans tussen af- en aanvoer van sediment verstoord. Onze aanpassingen aan het riviersysteem hebben ons allerlei voordelen gebracht, zoals energie en peilbeheer via stuwen en dammen, omleidingen voor wateraanvoer en irrigatie, betere bevaarbaarheid door baggeren en het rechttrekken van rivieren, zand- en grindwinning en dijken voor waterveiligheid en landwinning.

Maar deze ingrepen hebben een disbalans van het sediment veroorzaakt, waardoor er vele knelpunten zijn ontstaan, met ieder zijn eigen problemen. Een teveel aan sediment hindert de scheepvaart door te veel ondieptes, maar vertroebelt ook het water, waar vissen niet goed tegen kunnen. Het verhindert de doorstroming en zorgt zo voor grotere risico’s op overstroming, problemen met waterafvoer en infrastructuur. Een overvloed aan sediment kan ook habitatten verstoren en mogelijkheden voor landgebruik beïnvloeden.

Een tekort aan sediment geeft juist weer andere problemen. Zo wordt het rivierbed ingesneden en kan er oevererosie optreden. Wat op zijn beurt constructies als bruggen, dijken, wegen en gebouwen ondermijnt. Ook de scheepvaart heeft last van te weinig sediment, omdat hierdoor harde objecten bloot komen te liggen, welke een probleem kunnen vormen voor de doorvaart. Een te kleine aanvoer van sediment kan ook zorgen voor een verlaagde bodemvruchtbaarheid, wat weer kan leiden tot een vermindering van habitat- en biodiversiteit. En er komt simpelweg niet genoeg land bij, waardoor delta’s zich terug trekken en geen landaanwas is.

MAINTAINING WITH NATURE

Om deze problemen het hoofd te bieden moeten we anders gaan nadenken over rivierbeheer en specifiek over sediment. Hoe kun je sediment voor je laten werken in plaats van tegen je? In de loop der jaren zijn er veel projecten met een Building with Nature oplossing uitgevoerd. Maar er is gebleken dat aanleg alleen niet volstaat. Soms is beheer van de rivier nog veel belangrijker. Dus eigenlijk Maintaining with Nature. Hoe zorg je dat het systeem op de lange termijn blijft werken? Hoe houd je de rivier in balans terwijl je ook van zijn ecosysteemdiensten gebruik kan maken?

Door te kijken naar alle waarde in het systeem kunnen we veel meer doen met hetzelfde materiaal. We moeten omdenken van bagger als nutteloze afvalstof naar bagger als een nuttige herbruikbare grondstof om gebruik van primaire grondstoffen te verminderen. Sediment heeft vele mogelijkheden, het kan worden toegepast als natuurlijke bouwstof, grondstoffen leveren, bijdragen aan CO2 reductie en vaargeulbeheer. Door slimmer te baggeren suppleren blijft de rivier veilig en beter bevaarbaar. Door de juiste combinaties kan er bijvoorbeeld worden gewerkt aan waterkwaliteit en stabilisatie van het rivierbed.

Verdere informatie

De vragen, uitdagingen en dilemma’s voor sedimentbeheer in en rondom de rivier zijn er op technologisch, economisch, ecologisch en sociaal gebied.

Meedenken over dit project?

Meedenken of meedoen? Werken aan het rivierenbeheer doen wij graag samen met u. Graag horen wij uw mening en suggesties om het rivierenbeheer te verbeteren. Laat het ons weten.

    * Dit zijn verplichte velden