Uitdagingen in rivierbeheer

SSRS GELOOFT DAT RIVIERBEHEER BETROUWBAARDER, GOEDKOPER EN DUURZAMER GEORGANISEERD KAN WORDEN. HIER WERKEN WE HARD AAN BINNEN DE THEMA’S BIOMASSA, WATERKRACHT, SEDIMENT EN SOCIAAL KAPITAAL. HIERONDER STAAN EEN AANTAL OPLOSSINGEN WAAR OP DIT MOMENT HARD AAN GEWERKT WORDT OM ZE EEN REALITEIT TE MAKEN. ZIET U EEN KANS EN WILT U GRAAG PARTNER WORDEN OF HEEFT U ZELF EEN OPLOSSING? LAAT HET ONS WETEN VIA HET CONTACTFORMULIER

De Biomassa Alliantie

Biomassa

Een samenwerking van organisaties die samen succes oogsten door zoveel mogelijk biomassa van goede kwaliteit af te zetten en bij te dragen aan een biobased economy.

In het rivierengebied bestaat een initiatief van inmiddels 16 partijen. Dit zijn terreineigenaren/beheerders, decentrale overheden en kennisinstituten. Zij werken samen als alliantie onder de titel ‘Biomassa als motor voor beheer’. De alliantie beoogt kennisdeling en kennisvermeerdering en het realiseren van concrete business cases.

 

Schapen voor vegetatiebeheer op lastige locaties

Biomassa

Vegetatiebeheer op oevers en kribben is noodzakelijk voor de waterveiligheid en om scheepvaart in goede banen te leiden. Met name onderhoud van de kribben en moeilijk begaanbare stukken oever is relatief duur en risicovol voor de werkers. Schapen zijn behendige klimmers en worden wereldwijd ingezet om vegetatie te (helpen) beheren. Door deze dieren in te zetten om de vegetatie kort te houden kan het vegetatiebeheer op deze plekken wellicht goedkoper, met minder risico en duurzamer georganiseerd worden.

Flexibele kribben opgebouwd uit X-blokken

Sediment

Bestaande kribben zijn vaak opgebouwd uit een zandkern afgedekt met een filterconstructie en zet- en stortstenen aan de buitenkant. In tegenstelling tot bestaande kribben zijn flexibele kribben niet opgebouwd uit vaste lagen, maar alleen uit een nieuw soort stortsteen. Deze stortstenen, genaamd Xstream-blokken, zijn relatief licht en zijn – in tegenstelling tot bestaande kribben – gedeeltelijk doorlatend voor water en sediment. Dit maakt dat de dimensies en de vorm van de flexibele krib makkelijker aangepast kan worden. Dit biedt kansen voor het beïnvloeden van de rivierstroming en lokale sedimentdynamiek rond de kribben in de IJssel en hiermee een reductie in de baggerinspanning. Verder kunnen de holtes tussen de Xstream-blokken als habitat dienen voor verschillende organismen.

Aquabot – onbemand en autonoom meten

Sediment

Om de waterdiepte op de vaarwegen in de gaten te houden, wordt een paar keer per jaar een peilboot gebruikt. Deze peilboot wint veel bodemdata in zodat de aannemer weet waar hij moet baggeren. Het gebruik van een peilboot gaat echter gepaard met hoog brandstofverbruik en is daarom niet duurzaam. Vandaar dat er is gedacht aan de mogelijkheid om zogenaamde ‘aquabots’ in te zetten.

Aquabots (aquatische of zelfvarende drones) kunnen nauwkeurig, snel, duurzaam en met beperkte kosten metingen uitvoeren op het water. Onder andere de waterdiepte, bodem en waterkwaliteit kunnen hiermee in kaart worden gebracht. Er is al een prototype met sensor hardware en data-analyse software succesvol getest op de IJssel in 2018.

The Great Bubble Barrier

Sediment

Te veel van het afval dat onze samenleving produceert komt terecht in het water en brengt grote schade toe aan milieu en mens. Zeeschildpadden en vissen raken verstrikt in plastic, scheepvaart ondervindt hinder en microplastics vormen een gezondheidsrisico voor de kleinste tot grootste organismen. Dit probleem wordt door gemeenten, het rijk en de Europese Unie steeds meer gezien en onderkend.

Afval kan worden opgevangen voordat het de oceanen bereikt. Huidige oplossingen die afval tegenhouden in rivieren hinderen helaas daarbij ook vaak scheepvaart en vissen in de rivier. Maar het kan ook anders: een barrière van luchtbellen, The Great Bubble Barrier.

The Great Bubble Barrier won in 2016 de eerste prijs bij de Plastic Free Rivers Makathon van PWN en Rijkswaterstaat. Nu wordt dit idee gerealiseerd binnen de Leerruimte van het beheercontract van de IJssel. Hierin werken Rijkswaterstaat, Deltares en aannemerscombinatie BAM/Van den Herik samen aan innovatie. Meer informatie over de Leerruimte is hier te vinden.

 

Schermen van rivierhout

Sediment

De pilot schermen van rivierhout bestaat uit het plaatsen van hout in de rivier om het sedimentbeheer van de rivier te verbeteren. Boomstammen worden in de vorm van schermen aangelegd langs de oevers van de IJssel en met palen in de rivierbodem verankerd. Op deze manier wordt zowel de ecologie van de rivier verrijkt als ook de baggerinspanning verminderd.

TopSoil – Slib en grond als bodemverbeteraar

Sediment

Het management en onderhoud van het Nederlandse rivierensysteem staat onder druk. Klimaatverandering, krappe budgetten voor beheer en onderhoud en de vraag vanuit de maatschappij om steeds meer in te spelen op actuele en lokale ontwikkelingen in de regio, vragen om andere oplossingen. Een van deze thema’s is bodemdegradatie. Hiervoor is een nieuwe kijk op riviermanagement nodig en moet we onze grondstoffen anders gaan waarderen.

Het SSRS programma zoekt naar concrete mogelijkheden en oplossingen vanuit de potentie van het rivierengebied. Door gebruik te maken van slimme samenwerkingen proberen we om tot een zo betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam mogelijk beheer van het riviersysteem te komen.

Een van de SSRS projecten houdt zich bezig met bodemdegradatie. Landbouwopbrengsten, nutriëntenvoorraden, bodemdaling, watervoorziening en – verwerking, en CO2 emissies worden allemaal beïnvloed door verslechtende bodems. Dit fenomeen komt niet alleen in woestijngebieden voor. Ook in onze jonge polders en hoge zandgronden is dit een probleem.

Het slib in onze rivieren kan bijdragen aan een oplossing, omdat het waardevolle nutriënten bevat. De uitdaging is om een keten met diverse partners op te bouwen. Want ondanks dat we in een vruchtbare delta leven, hebben we in Nederland te maken met bodemdegradatie. Door het landgebruik te koppelen aan het rivierensysteem kunnen we Nederland TopSoil leverancier van Europa maken, en laten zien dat SSRS werkt.

We proberen een koppeling te maken tussen enerzijds de landbouw die kampt met bodemdegradatie en teruglopende opbrengsten en anderzijds bijvoorbeeld de rivierbeheerders die slib uit de rivier opbaggeren dat nu alleen als afval wordt gezien.

De Nederlands Grond-, Weg-, en Waterbouw (GWW) sector staat nog te vaak ver verwijderd van de Landbouw sector. Topsoil is een van de projecten waarbij juist samenwerking plaatsvind tussen de sectoren door in te zien hoe ze elkaar aan kunnen vullen wat gedeeltelijk economisch, maar vooral op het gebied van duurzaamheid en het toewerken naar een circulaire economie grote voordelen biedt. Belangrijk daarvoor is het kennen en beoordelen van de waarde van producten. Hiervoor is een stappenplan opgesteld waarmee bagger- en grondstromen kunnen worden beoordeeld. In dit stappenplan, Menukaart genoemd, worden een aantal stappen beschreven om op een objectieve wijze de milieu- en landbouwkundige waarde van het materiaal te bepalen en te beoordelen of voor welke functie het materiaal toegepast kan worden. Voor het tegengaan van bijvoorbeeld bodemdegradatie is het van belang te weten aan welke kwaliteiten (chemisch, fysisch en biologisch) de grondstof van een bodemverbeteraar moet voldoen. Hier sluit ook het gebruik van een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) goed bij aan. De MKBA kan als tool worden gezien om met name de baten van het gebruik van sediment zichtbaar te maken bij grote projecten

Een uitleg van het project is ook te vinden op Waterwindow: Potentieel van het gebied wordt niet benut | WaterWindow
Dit is een verzamelplaats voor Nederlandse oplossingen voor problemen rond water.

Energie opwekken uit oppervlaktewater met Waterkrachtturbine Lintur

Energie uit water

Nederland is wereldberoemd om zijn strijd tussen land en water. Zo zeer dat in het buitenland het volgende gezegde is ontstaan: ‘’God schiep de aarde, maar de Nederlanders schiepen Nederland’’. De laatste decennia is er in Nederland meer aandacht voor duurzamere energie, ook uit water en daar zijn een aantal innovaties voor ontwikkeld.

Nederland heeft de komende decennia een grote opgave als het gaat om de energietransitie en het behalen van de klimaatdoelen door CO2 uitstoot te beperken. De energievraag vanuit de maatschappij is groot. Een belangrijk onderdeel van deze energievraag bestaat uit warmte energie. Energie die gebruikt wordt om ons in de winter warm te houden en ook in mindere mate de energie die we gebruiken onszelf in de zomer koel te houden.

Op dit moment wordt deze benodigde warmte energie met name gewonnen via de verbranding van aardgas. Zoals inmiddels bekend willen we hier van af. Uit onderzoek van onder andere Deltares, CE-Delft en bureau IF, is gebleken dat de potentie van het winnen van energie uit aquathermie enorm is. Tot nu toe is deze potentie onderbelicht geweest wat zeer onterecht is. Aquathermie kan namelijk onder de juiste condities een aanzienlijke bijdrage leveren aan de transitie van de warmtevoorziening.

Om de grote opgave van de energietransitie en de klimaatdoelen rond reductie van CO2-uitstoot te volbrengen, is energie opgewekt door waterkracht essentieel. Energie opwekken uit het oppervlaktewater van de Nederlandse rivieren draagt bij aan het oplossen van de opgave

Daarvoor heeft Arnout de Bruijn sinds 2016 een innovatief idee en droom ontwikkeld in de vorm van een drijvende waterturbine die de komende tijd gaat testdraaien op locatie op de IJssel bij Zwolle