Innoveren in de Leerruimte SSRS
In het Prestatiecontract Twentekanalen en IJsseldelta is er door middel van Annex XVII Leerruimte, een instrument voor innovatie in het rivierengebied. Aannemerscombinatie BAM/van den Herik, Deltares en Rijkswaterstaat werken binnen de Leerruimte op gelijkwaardige voet samen aan toekomstbestendig rivierbeheer. Een van deze innovaties is het toepassen van flexibele kribben.

Kansen:

• Kribben zijn makkelijk(-er) aan te passen
• Minder materiaal benodigd
• Minder onderhoud
• Habitat voor verschillende organismen
• Beïnvloeden lokale rivierdynamiek

Theorie: Flexibele kribben
Flexibele kribben zijn opgebouwd uit X-stream blokken, een modulair en adaptief systeem. De grote broer wordt al toegepast langs de kust als kustverdediging. De blokken kunnen worden gestort en haken dan in elkaar tot een stevige constructie. Er is geen verankering nodig en de blokken kunnen eenvoudig weer worden opgepakt. Hierdoor is een kribverlegging of verhoging zo uitgevoerd.

Door een krib op te bouwen uit X-stream blokken wordt deze gedeeltelijk waterdoorlatend, zo’n 60% van de krib bestaat uit holtes waardoor water en sediment door de krib kan spoelen zonder dat de krib haar functie verliest. Dit biedt kansen voor het beïnvloeden van de rivierstroming en sedimentdynamiek rond de kribben. Verder kunnen de holtes tussen de X-stream-blokken als habitat dienen voor verschillende organismen. De blokken zijn nog niet eerder in zoetwatersystemen of als krib toegepast en worden daarom binnen de Leerruimte verder ontwikkeld.

Verwachte voordelen
Door het gebruik van flexibele kribben kunnen de onderhoudskosten voor de rivier op meerdere manieren verminderd worden. Vanwege de waterdoorlatendheid van de flexibele kribben zal het rivierwater voor een deel door de krib heen gaan. Daardoor neemt erosie achter de krib-koppen af en ontstaan er minder ondieptes. Zo hoeft er minder gebaggerd te worden wat bovendien ook minder CO2-uitstoot betekent. Ten tweede kunnen de flexibele kribben steiler gebouwd worden dan traditionele kribben. Zodoende is er minder materiaal nodig om de krib te bouwen. Tot slot wordt er verwacht dat de flexibele kribben een positief effect hebben op de ecologische toestand van de rivier.

Praktijk:
Voortgang is gemeten door gedurende het traject naar het Technological Readiness Level (TRL) van de blokken te kijken, door een TRL vast te stellen, is het ook eenvoudiger een ontwikkeltraject uit te werken.
TRL2: Bij indienen van het idee door BAM / Van den Herik ging het om een concept. De eerste stap voor het toepassen van Xstream blokken als kribben was een ‘proof-of-concept’. Hiervoor zijn eerst de randvoorwaarden vastgesteld en vastgelegd in het innovatieportfolio.
TRL3: Eerste proeven door BAM / van den Herik samen met Technische Universiteit Delft om inzicht te krijgen in waterdoorlating en bouwdimensies.
TRL4: Deltares heeft in 2017 op basis van de aangeleverde prototypen verdere testen uitgevoerd en de resultaten vergeleken met hun kennis van de functies van traditionele kribben. Er kon onder andere aangetoond worden dat de overslag van water over de krib minder was en ondieptes achter de krib minder diep. Niet alle verwachtte effecten – zoals impact op biodiversiteit maar ook technische aannames – kunnen echter in het laboratorium onderzocht of gevalideerd worden.
TRL 5/6/7: Hierin wordt de slag naar de praktijk gemaakt, de eerste X-stream blokken werden eind 2018 geproduceerd door BTE/Meteoor en gaven BAM / Van den Herik waardevolle informatie over het productieproces en de schaalbaarheid daarvan. Ook werd er een selectie gemaakt van potentiele proeflocaties, deze is nabij Kampen gevonden. Daarna zijn de partijen het vergunningstraject in gegaan waarvoor ook valproeven zijn gedaan om de robuustheid van de blokken te beproeven. Er moest onder andere getoetst worden aan de Waterwet, omgevingsvergunning, wet Natuurbescherming is nagegaan etc.

Voor de verdere ontwikkeling van de flexibele kribben is binnen de Leerruimte een samenwerkingsverband aangegaan die ook terug te zien is in de financiering van verschillende stadia. Iedere betrokken partij heeft, geredeneerd vanuit zijn belangen, bijdrages gedaan in geld, middelen en/of uren.

In het najaar van 2019 start de pilot flexibele kribben in de IJssel. Er worden drie flexibele kribben aangelegd in het zomerbed van de IJssel bij km 992, nabij Kampen. De effecten op de sedimenthuishouding en de ecologische toestand worden gemonitord door Deltares en ervaringen vastgelegd in het innovatieportfolio.